Hướng dẫn nội dung đánh giá an toàn bức xạ cơ sở X quang

Bản sơ đồ bố trí phòng X-quang chỉ rõ vị trí đặt máy, vị trí tủ điều khiển, bình phong cản xạ di động (nếu có), hộp chuyển caset, các cửa ra vào, cửa sổ hoặc cửa thông gió (kèm theo kích thước), phòng tối, khu vực chờ của bệnh nhân, chỉ rõ không gian bao quanh phòng X-quang là gì, vật liệu làm tường và chiều dày của chúng (nếu là gạch thì ghi rõ gạch đặc hay rỗng). Các tín hiệu cảnh báo theo quy định.

Phòng x-quang
1. Phòng X-quang
a) Bố trí phòng X-quang
Bản sơ đồ bố trí phòng X-quang chỉ rõ vị trí đặt máy, vị trí tủ điều khiển, bình phong cản xạ di động (nếu có), hộp chuyển caset, các cửa ra vào, cửa sổ hoặc cửa thông gió (kèm theo kích thước), phòng tối, khu vực chờ của bệnh nhân, chỉ rõ không gian bao quanh phòng X-quang là gì, vật liệu làm tường và chiều dày của chúng (nếu là gạch thì ghi rõ gạch đặc hay rỗng). Các tín hiệu cảnh báo theo quy định.
b) Kích thước phòng :
Đối với phòng X-quang, kích thước phòng được quy định như sau:
-        Phòng X-quang không có bàn bệnh nhân, diện tích của phòng không được nhỏ hơn 12m2, kích thước một chiều không nhỏ hơn 3m;
-        Phòng X-quang có trang bị bàn bệnh nhân cố định hay di động, diện tích của phòng không được nhỏ hơn 14m2, kích thước một chiều không nhỏ hơn 3m;
-        Phòng X-quang có trang bị bàn bệnh nhân có thể lật nghiêng được, diện tích của phòng không được nhỏ hơn 20m2, kích thước một chiều không nhỏ hơn 3,5m;
-        Nếu máy X-quang có bản thiết kế phòng của nhà sản xuất kèm theo, kích thước phòng tối thiểu phải không nhỏ hơn kích thước quy định bởi nhà sản xuất.
Đối với các phòng X-quang có kích thước nêu trên, tủ điều khiển phải đặt  ở bên ngoài phòng X-quang.
2. Đánh giá an toàn
Cung cấp các kết quả đo hoặc tính toán suất liều cực đại ở một số vị trí bên ngoài phòng X-quang với các che chắn đang tồn tại (vị trí điều khiển máy X-quang, cửa ra vào, cửa sổ, các mặt tiếp giáp với phòng X-quang kể cả mặt sàn phía trên và mặt phía dưới nếu ở giữa hai tầng, phòng bệnh nhân chờ, buồng tối, ...). Khi đo hoặc tính toán cần để chùm bức xạ được hướng vào vị trí đo hoặc tính toán với liều cao nhất. Đánh giá liều đối với nhân viên bức xạ trong suốt quá trình làm việc bình thường. Chỉ rõ khả năng và độ lớn của sự chiếu xạ đối với nhân viên bức xạ khi xảy ra sự cố hoặc tai nạn.
Chương trình an toàn bức xạ
1. Tổ chức
-        Chỉ rõ sự phân công trách nhiệm để đảm bảo an toàn bức xạ;
-        Tên, tuổi người phụ trách an toàn bức xạ, kiến thức về an toàn bức xạ của người này (có chứng chỉ ? cơ quan nào cấp?). Nhiệm vụ cụ thể của người phụ trách an toàn bức xạ do người phụ trách cơ sở quy định là gì
-        Trích ngang lý lịch của nhân viên bức xạ bao gồm tên, tuổi, trình độ đào tạo (đại học, trung cấp, kỹ thuật viên ...), được hay chưa được đào tạo kiến thức an toàn bức xạ, kinh nghiệm trong chẩn đoán bằng X-quang;
-        Nếu cơ sở tự đào tạo về kiến thức an toàn bức xạ cho nhân viên bức xạ thì nêu rõ nội dung đào taọ và cách thức để khẳng định nhân viên đã đã được đào tạo kiến thức an toàn bức xạ.
2. Kiểm xạ cá nhân và khu vực
-        Mô tả chương trình kiểm xạ khu vực làm việc bao gồm: các đại lượng được đo, ở đâu, khi nào, phương pháp và quy trình đo, mức giới hạn đề ra, các biện pháp khắc phục nếu vượt mức giới hạn;
-        Các liều kế cá nhân cung cấp cho nhân viên bức xạ, mức suất liều giới hạn đề ra, các biện pháp khắc phục nếu suất liều cá nhân vượt mức suất liều giới hạn;
-        Tên và địa chỉ nơi cấp dịch vụ  liều kế: .....
-        Loại liều kế (gạch chéo vào ô):
  +  Liều kế film: ٱ
  +  Liều kế nhiệt phát quang (TLD ):ٱ  
  +  Liều kế đọc trực tiếp (DRD):ٱ  
  +  Loại khác:ٱ   
3. Nội quy và quy trình vận hành
-        Tóm tắt nội quy về an toàn bức xạ và quy trình vận hành máy X-quang, sự giám sát thực hiện nội quy, quy trình, kế hoạch hành động khi có sự cố bức xạ;
-        Mô tả chương trình đào tạo để đảm bảo tất cả các nhân viên được đào tạo thích hợp theo quy trình vận hành và nêu rõ hoạt động của nhân viên ảnh hưởng như thế nào đến an toàn;
-        Nữ nhân viên bức xạ khi có thai được xử lý ra sao? (khai báo khi có thai, điều kiện làm việc để bảo vệ thai nhi);
-        Chương trình theo dõi sức khoẻ đối với nhân viên bức xạ và kế hoạch để giúp các nhân viên bức xạ thích ứng với nhiệm vụ ngay từ buổi khởi đầu cũng như lâu dài.
4. Bảo đảm chất lượng
-        Kế hoạch để đảm bảo các yêu cầu về an toàn bức xạ theo quy định của pháp luật được thực hiện;
-        Có xem xÐt lại hoặc duy trì quy trình vận hành, quy trình bảo dưỡng thiết bị đã có sẵn không hay  thay đổi chúng?
-        Các biện pháp nhằm giảm liều chiếu xạ nghề nghiệp cho nhân viên và giảm liều đối với dân chúng;
-        Kế hoạch bảo dưỡng và kiểm tra định khoá liên động an toàn, cơ cấu đãng mở nguồn, máy đo liều, các dụng cụ phụ trợ;
-        Có tham khảo các chuyên gia có trình độ trong lĩnh vực X-quang chẩn đoán không? Nếu có, kể tên các chuyên gia này và trình độ chuyên môn của họ.
5. Lưu trữ hồ sơ
-        Có lưu giữ các hồ sơ sau không?
-        Hồ sơ liều chiếu xạ cá nhân (hiện tại và những năm trước);
-        Hồ sơ suất liều khu vực bao quanh;
-        Hồ sơ kiểm tra chất lượng, hiệu chuẩn, bảo dưỡng định kỳ và sửa chữa máy X-quang;
-        Báo cáo sự cố, tai nạn;
-        Đào tạo và đào tạo lại nhân viên bức xạ;
-        Hồ sơ sức khoẻ của nhân viên bức xạ;
-        Hồ sơ liều lâm sàng của bệnh nhân.
Chiếu xạ chuẩn đoán bệnh 
1. Trách nhiệm
-        Quy chế của cơ sở để đảm bảo là chỉ người có trình độ trong lĩnh vực chẩn đoán bằng X-quang được chỉ định liều và được giám sát chiếu xạ chẩn đoán.
-        Phương án để bảo đảm là những yêu cầu về chất lượng hình ảnh được thực hiện đầy đủ và có  sự tư vấn  của các chuyên gia có trình độ về vật lý bức xạ.
2. Luận chứng về chiếu xạ chẩn đoán
-        Nêu rõ phương án để đảm bảo là:
-        Các hướng dẫn thích hợp của WHO về chiếu hay chụp chẩn đoán được chú ý;
-        Có sự cân nhắc giữa lợi ích do chiếu xạ và tổn hại do chiếu xạ gây ra.
3. Tối ưu hoá việc chiếu xạ
Đối với thiết bị: 
-        Thiết bị có đáp ứng các tiêu chuẩn của Uỷ ban quốc tế về kỹ thuật điện tử (IEC) và ISO hoặc tiêu chuẩn Việt Nam không?
-        Các chỉ tiêu kỹ thuật, các chỉ dẫn vận hành, bảo dưỡng máy bao gồm cả hướng dẫn về bảo vệ an toàn được cung cấp dưới dạng tiếng phổ biến trên thế giới (Anh, Pháp ..) không, có được dịch sang tiếng Việt không?
-        Các chỉ dẫn vận hành và các giá trị của các thông số làm việc của thiết bị có được hiện ra trên tủ điều khiển bằng ngôn ngữ mà người điều khiển thiết bị hiểu được không?
-        Nêu rõ phương án bảo vệ khi chiếu xạ chẩn đoán phụ nữ đang có thai hoặc  nghi có thể đang có thai.
4. Hiệu chẩn, đo liều bệnh nhân và bảo đảm chất lượng chiếu xạ chẩn đoán
-        Việc hiệu chẩn chùm tia X do phòng chuẩn liều quốc gia thực hiện không?
-        Kế hoạch đo liều lâm sàng bao gồm các giá trị đại diện của liều thâm nhập bề mặt, tích của liều và diện tích, suất liều và thời gian chiếu đối với bệnh nhân trưởng thành;
-        Chương trình bảo đảm chất lượng đối với chiếu xạ chẩn đoán bao gồm: 
-        Đo các thông số vật lý của máy phát bức xạ, thiết bị tạo hình ảnh ở thời điểm nghiệm thu và định kỳ sau đã;
-        Kiểm tra các yếu tố vật lý, lâm sàng tương ứng  trong chẩn đoán;
-        Lập hồ sơ các quy trình và kết quả tương ứng;
-        Kiểm tra sự hiệu chuẩn và điều kiện hoạt động của máy đo liều, máy  kiểm xạ;
-        Đánh giá lại chương trình đảm bảo chất lượng đối với quy trình chẩn đoán.